کولیس ( Caliper )

نوامبر 4, 2020
ارسال توسط morteza

کولیس

کولیس ( Caliper ) ابزاری است که می توان به وسیله آن قطر قطعه کار، عمق شیار، قطر داخلی استوانه ها، بوش ها و ارتفاع قطعات مختلف را با دقت های متفاوت بر حسب سیستم های اندازه گیری مختلف اندازه گیری نمود. کولیس ها از نظر سیستم اندازه گیری به دو دسته تقسیم می شوند که عبارتند از کولیس های اینچی و میلی متری، همچنین از نظر نوع ساختمان و موارد استفاده هر یک با شکل های متفاوت ساخته می شوند. از طرف دیگر برای اینکه دقت های مختلفی چه در سیستم اینچی چه در سیستم میلی متری به وجود آورد لازم است از ورنیه استفاده شود. کولیس از قسمت های مختلف زیر تشکیل شده که عبارتند از : پیچ تنظیم کننده، خط کش که یک سر آن به فک ثابت اتصال داشته و دارای زاویه قائمه نسبت به آن می باشد. فک دیگر به موازات فک ثابت بوده که می تواند روی خط کش و در طول آن حرکت خطی نماید.

طریقه استفاده از کولیس

هنگام استفاده از کولیس باید سعی نمود که دو فک آن کاملا بر سطوح کار مماس باشند، برای این منظور ابتدا پیچ روی کشوی تنظیم را کمی شل کرده سپس کشویی و فک متحرک را به سمت قطعه کار حرکت داده تا تقریبا نزدیک کار قرار گیرد، در این حالت پیچ کشویی تنظیم را محکم کنید. آن گاه به وسیله مهره تنظیم، فک متحرک را به سطح کار مماس نموده و اندازه را بخوانید. برای جلوگیری از خطای اندازه گیری باید سعی شود که خط کش کولیس را در یک راستای مناسب قرار داده و فک ها کاملا روی خطی که باید اندازه گیری شود قرار گیرد. از خم شدن و یا پیچش کولیس جلوگیری کرده فشار بیش از حد به آن وارد ننمایید. بعد از اینکه حس کردید که فک ها با کار در تماس است با اطمینان آن را بخوانید. برای جلوگیری از فرسودگی و زنگ زدن آن را در جای مناسبی قرار دهید.

6de6e

طریقه خواندن کولیس

از کولیس ها می توان برای اندازه گیری داخلی و خارجی استفاده کرد. معمولا در صورتی که کولیس برای اندازه گیری خارجی باشد طریقه خواند آن از چپ به راست است و کولیس هایی که برای اندازه گیری داخلی اند از راست به چپ خوانده می شوند. برای اینکه هنگام استفاده از آن ها اشتباهی رخ ندهد معمولا روی ورنیه کلمات داخلی یا خارجی را می نویسند. برای خواندن مقدار دقیق نشان داده شده ابتدا باید مقدار صحیح اندازه خوانده شود. مقدار صحیح عددی است که صفر ورنیه بعد از آن قرار گرفته است. برای خواندن مقدار اعشار باید دید کدام یک از خطوط مندرج روی ورنیه با خطوط مندرج روی خط کش در یک راستا قرار دارند. سپس با توجه به دقت کولیساستفاده شده، مقادیر را از صفر شمارش کرده تا به آن خط هم راستا با خط کش برسیم.

کولیس یونیورسال یا معمولی

این نوع کولیس شامل سه نوع وسیله اندازه گیری است، بدین جهت آن را یونیورسال می نامند. یعنی می تواند اندازه داخلی و خارجی قطرسوراخ ها را به خوبی با دقت یک هزارم اینچ اندازه بگیرد. این کولیس دو جفت فک متحرک و ثابت دارد که یک جفت آن برای اندازه گیری داخلی و جفت دیگر برای اندازه گیری خارجی می باشد. برای اندازه گیری عمق سوراخ ها از دنباله کولیس که قطعه باریک فلزی است و در پشت آن جاسازی شده استفاده می کنند.

کولیس ارتفاع سنج

این کولیس برای اندازه گیری ارتفاع قطعات مورد استفاده قرار می گیرد و شامل قسمت های زیر است: پایه کولیس که جنس آن از فولاد ریخته شده بوده و کف آن کاملا سنگ زده شده است. خط کش روی آن بر حسب اینچ مدرج شده و نیز دارای قسمت هایی دیگر شامل پیچ و مهره تنظیم است. اگر قطعه تراشیده شده باید با دقت بالایی اندازه گیری شود، باید قطعه کار را روی صفحه صافی قرار داده و با کولیس ارتفاع سنج آن را اندازه گیری کرد. خط کش این نوع کولیس ها مانند کولیس های استاندارد شده از هر دو طرف مدرج شده است. در ضمن قبل از صفر خط کش که مدرج نیست برابر یک در نظر گرفته شده و بنابراین نمی توان قطعات زیر یک اینچ را با آن اندازه گرفت.

کولیس میلی متری

بعضی از کولیس ها به هر دو سیستم یعنی میلی متری و اینچی مدرج شده که می توان به وسیله آن قطعه کار را بر حسب میلی متر و اینچ اندازه گرفت. طریقه استفاده و نگه داری و خواندن هر دو نوع یکسان است با این تفاوت که درجات آن با هم متفاوت است. کولیس های میلی متری تا 0.02 میلی متر مدرج شده اند. مورد استفاده میکرومترها و کولیس های میلی متری در کارخانجاتی که سیستم آن ها متریک است زیاد می باشد.

يکي از ابزارهاي دقيق در اندازه گيري کوليس است، کوليس ابزاري است که ما مي توانيم اندازه تا 1 ميليمتر را با آن اندازه گيري کنيم . کوليس تشکيل شده است از يک خط کش اصلي که روي آن تقسيم بندي انجام شده که مي توانند به صورت ميليمتري يا اينچ باشد. دوم، فک ثابت کوليس مي باشد، سوم، فک متحرک کوليس ، چهارم، شاخکهاي داخل سنج است، پنجم، شاخک عمق سنج است، ششم يکسري اندازه گيري روي فک متحرک کوليساست که به آن ورنيه مي گويند. اولين تفاوت کوليس ها در طول خط کش آنها مي باشد، دومين تفاوت در دقت اندازه گيري آنها مي باشد که با هم فرق مي کند و از نظر دقت اندازه گيري به سه دسته تقسيم مي شوند:

کوليس 1/0 2 – کوليس 05/0 3 – کوليس 02/0 کوليس 02/0 دقتش از بقيه بيشتر مي باشد.

در مطالب گذشته گفتيم که روي فک متحرک کوليس اندازه گيري وجود دارد که به آن ورنيه گفته مي شود، زمانيکه ما فک ثابت و متحرک کوليس را کاملاً جمع مي کنيم، …. ورنيه کوليس کاملاً مقابل صفر خط کش کوليس قرار مي گيرد.

درتقسيم بندي ورنيه به اين شکل است که 9 ميليمتر از تقسيمات خط کش را به ده قسمت مساوي روي ورنيه تقسيم بندي کرده است. در نتيجه فاصله هر يک از تقسيمات ورنيه، 9/0 ميليمتر مي شود و اختلافات اندازه اولين تقسيم ورنيه با خط کش 1/0 ميليمتر مي شود. در برخي از کوليس هاي 1/0 براي اينکه خواندن آنها راحتتر باشد، بدين صورت عمل مي کند که 19 قسمت از تقسيمات خط کش را به ده قسمت مساوي روي ورنيه تقسيم بندي مي کنند در اين حالت فاصله هر دو خط، خط کش با يک خط ورنيه 1/0 ميليمتر اختلاف پيدا مي کنند.

کوليس 05/0

تقسيم بندي ورنيه بدين شکل است که 10 ميلمتر از تقسيمات خط کش به 20 قسمت مساوي روي، ورنيه تقسيم بندي مي شود، در نتيجه فاصله هر يک از تقسيمات ورينه 95/0 ميليمتر ميشود و اختلاف اندازه اولين خط، خط کش با اولين خط ورنيه مي شود 05/0 ميليمتر که به آن کوليس 05/0 مي گويند. حال براي اينکه خواندن اين کوليس راحتتر باشد، 39 قسمت از تقسيمات خط کش را به 20 قسمت مساوي روي ورنيه تقسيم بندي مي کنند، در نتيجه باز هم فاصله هر دو تقسيم از تقسيم خط کش با يک تقسيم ورنيه، اختلافشان برابر 05/0 ميليمتر مي شود.

کوليس 02/0

تقسيم بندي ورنيه بدين شکل است که هر 49 قسمت از تقسيمات خط کش به 50 قسمت مساوي روي ورنيه تقسيم بندي شده است. در نتيجه فاصله هر يک از تقسيمات روي ورنيه مي شود 98/0 ميليمتر و اختلااف اندازه اولين خط ورنيه با اولين خط، خط کش مي شود 02/0 ميليمتر که به آن کوليس 02/0 مي گويند.

کولیس ورنیه

کولیس ورنیه از متداولترین و پرکاربردترین وسایل اندازه گیری است که در صنعت تراشکاری و قالبسازی ، هنگام ساخت قطعات با دقت بالا ، از آن استفاده می شو د.

می توان قسمتهای مهم یک کولیس را چنین معرفی کرد :

خط کش

ورنیه

پیچ قفل کننده

فک های ثابت ( شاخک های ثابت )

فک های متحرک ( شاخک های متحرک )

زبانه عمق سنج

کاربرد قسمت های مهم کولیس

خط کش :

خط کش کولیس ، معمولاٌ در دو سیستم میلیمتری و ااینچی تقسیم بندی شده است ، که معمولاٌ قسمت پائین آن میلیمتری و قسمت بالایی اینچی می باشد . قسمت میلی متری معمولاٌ دارای دقتی معادل ۱ میلی متر و قسمت اینچی آن اینچ دقت دارند ( منظور از دقت ، کمترین فاصله بین دو تقسیم روی خط کش می باشد ).

ورنیه :

ورنیه ، در واقع کشویی است که روی خط کش حرکت می کند و مثل خط کش که دارای تقسیمات میلی متری و اینچی می باشد ، دارای تقسیماتی تقریباٌ اینچنین می باشد ؛ معمولاٌ قسمت پائین ورنیه ، میلی متری و بالای آن تقسیمات اینچی وجود دارد . با توجه به تقسیمات ورنیه و خط کش ، می توان دقت کولیس را بدست آورد . البته این دقت ، معمولاٌ روی ورنیه نیز حک شده است و با توجه به آن می توان اندازه های گرفته شده را به سادگی قرائت کرد .

کولیس عمق سنج